GWIAZDY
***
Przez lornetkę można zobaczyć do pięciu tysięcy gwiazd.
***
Wega (gwiazdozbiór Lutnia) - białoniebieska gwiazda 58 razy jaśniejsza niż Słońce. 16 tys. lat temu leżała w tym punkcie nieba, który dzisiaj zajmuje Gwiazda Polarna. To ona wskazywała północ.
***
Altair (gwiazdozbiór Orła) - wiruje w zawrotnym tempie ponad 200 km/sekundę! Światło z tej gwiazdy biegnie do nas 15 lat.
***
Gwiazdy migoczą ponieważ spoglądamy na nie poprzez drgające ponad Ziemią powietrze.
***
Wiele gwiazd ma nazwy nadane im setki lat temu przez arabskich astronomów jak Aldebaran.
***
Najdłuższą nazwę ma gwiazda Shurnarkabtishashutu, po arabsku – „pod południowym rogiem byka” :-).
***
Alioth (gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy) - to najjaśniejsza gwiazda Wielkiej Niedźwiedzicy o jasności 100 Słońc. Powstała kilkaset milionów lat temu.
***
Benatnash (gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy) - najodleglejsza z 7 gwiazd tworzących Wielki Wóz. Jej światło biegnie do nas 815 lat. Przy obecnych możliwościach technicznych, ziemska sonda wystrzelona w stronę gwiazdy dotarłaby w jej pobliże po 244,5 mln lat.
***
Deneb (gwiazdozbiór Łabędzia) - niebieski nadolbrzym o jasności 26 tys. Słońc. Leży w odległości, której światło pokonuje w ciągu 3 tysięcy lat i jest jedną z najdalszych gwiazd, jakie widać gołym okiem. Wytwarza w ciągu doby więcej energii niż Słońce w ciągu dwóch ludzkich żyć.
Cih (gwiazdozbiór Kasjopei) - nadolbrzym 17 razy cięższy od Słońca i aż 4 tys. razy od niego jaśniejszy.
***
Gwiazdy w gwiazdozbiorach są oznaczone literami greckiego alfabetu zależnie od ich jasności. Najjaśniejsze alfa, następnie beta itd.
***
Aby dotrzeć do Ziemi z najbliższej od nas gwiazdy – Proxima Centauri – światło musi lecieć 4 lata.
***
Gdy patrzymy na gwiazdozbiór Andromedy, oglądamy jego światło, które opuściło gwiazdy 2 miliony lat temu, kiedy pierwsi ludzie pojawili się w Afryce.
***
Gdyby Słońce było wielkości piłki nożnej, to Proxima Centauri byłaby oddalona jak Londyn o Tokio.
***
Gwiazda Bernarda zbliża się do Ziemi z szybkością 140 km na sekundę.
***
Gwiazdy czerwone mają temperaturę 2800 stopni Celcjusza.
***
Gwiazdy olbrzymy są tak wielkie, że światło potrzebuje ponad godzinę alby przelecieć je na wylot.
***
Gdy władca Chin ujrzał supernową w 185 roku, uznał to za zapowiedź buntu i kazał ściąć dworzan :-).
***
Betelgeza – gwiazda typu czerwony nadolbrzym, znajdująca się w gwiazdozbiorze Oriona 650 lat świetlnych od nas jest największą objętościowo gwiazdą, jaką znamy. Jej średnica jest do 470 razy większa niż średnica Słońca, więc gdyby znajdowała się ona w położeniu naszej gwiazdy, jej powierzchnia znajdowałaby się daleko za orbitą Jowisza.
***
Gwiazdą położoną najbliżej Słońca jest Proksima Centauri. Jej odległość od Słońca wynosi tylko 4,24 roku świetlnego.
***
Liczba gwiazd w naszej galaktyce – Drodze Mlecznej wynosi około 200 miliardów. Liczbę galaktyk w całym Wszechświecie szacuje się na 100 miliardów.
***
W 1912 roku amerykański astronom-kobieta Henriette Swan Leavitt odkrył gwiazdy, których cykl zmian jasności zależał od ich jasności absolutnej. Te gwiazdy to cefeidy i dzięki tej odkrytej zależności posłużyły do odkrycia odległości od nas innych galaktyk zawierających cefeidy.
***
Wedle współczesnych szacunków około 4% zbadanych gwiazd ma przynajmniej jedną planetę.
SŁOŃCE
Każde 6 centymetrów kwadratowych materii słonecznej daje tyle światła co 1,5 miliona świec.
***
W środku Słońca panuje temperatura 16 mln stopni Celsjusza, a na jego powierzchni – tylko 5500 stopni Celcjusza.
***
Słońce wykonuje pełny obrót wokół środka naszej galaktyki w ciągu 225 mln lat.
***
Słońce ma średnicę 109 razy większą niż Ziemia, więc zmieściłoby się w nim ponad milion takich planet jak nasza.
***
W każdej sekundzie Słońce wyzwala tyle energii co wybuch 100 miliardów bomb wodorowych.
***
Światło ze Słońca leci do Ziemi około 8 minut.
***
Ciemne miejsca na powierzchni Słońca zwane plamami Słonecznymi mają ciemniejszą barwę, ponieważ ich temperatura jest niższa.
***
Słońce zawiera około 2% pierwiastków ciężkich, co jest dowodem na to, że jest to gwiazda drugiej albo trzeciej generacji. Znaczy to tyle, że Słońce nie powstało z pierwotnej materii powstałej po Wielkim Wybuchu, ale z materii pochodzącej z innej, wcześniej żyjącej gwiazdy.
***
Słońce ma średnicę 400 razy większą niż Księżyc i zarazem znajduje się 400 razy dalej. Ta okoliczność sprawia, że obydwa ciała niebieskie widziane z Ziemi wydają się mieć te same rozmiary. Dzięki temu możliwe są całkowite zaćmienia Słońca.
***
Podczas reakcji syntezy jądrowej zachodzącej na Słońcu, w każdej sekundzie 5 milionów ton materii zamienianych jest na energię fotonów.
GALAKTYKI
Najbliżej naszej galaktyki położona jest galaktyka o nazwie Wielki Obłok Magellana. Dzieli ją od nas odległość 170 000 lat świetlnych. Trochę dalej znajduje się Mały Obłok Magellana: 190 000 lat świetlnych. Znacznie dalej (2,3 mln lat śwtl.) położona jest bliźniaczo podobna do naszej galaktyka Andromedy M31.
***
Średnica naszej galaktyki – Drogi Mlecznej wynosi 100 000 lat świetlnych. Słońce położone jest ok. 30 000 lat świetlnych od jej środka.
***
W galaktyce Kil (Carina) oddalonej od naszej o 300 000 lat świetlnych znajduje się najjaśniejsza gwiazda jaką znamy (pomijamy supernowe). Nazywa się Eta Carinae i w jednostce czasu wypromieniowuje 6,5 mln razy więcej energii niż Słońce. Jak się przypuszcza Eta Carinae jest także najcięższa. Jej masa szacowana jest na 150 - 200 mas Słońca.
***
Nasza galaktyka – Droga Mleczna wraz z 30 innymi (w tym z galaktyką Andromedy M 31, Wielkim i Małym Obłokiem Magellana i galaktyką Carina) tworzy skupisko galaktyk - gromadę o nazwie Układ Lokalny.
***
Najdalsze galaktyki, jakie potrafimy na dzień dzisiejszy dostrzec są oddalone od Ziemi o 13 miliardów lat świetlnych.
***
Istnieją 4 podstawowe typy galaktyk: spiralne, spiralne z poprzeczką, eliptyczne i nieregularne. Nasza galaktyka – Droga Mleczna jest galaktyką spiralną.
***
Jest już prawie pewne, że w centrum naszej galaktyki – Drogi Mlecznej znajduje się supermasywna czarna dziura o masie 3 milionów Słońc.
***
Z prawa Hubble’a wynika, że im dalej od nas znajduje się galaktyka, z tym większą prędkością się od nas oddala. Najodleglejszymi obiektami, jakie znamy są kwazary i najdalsze z nich oddalają się od nas z zawrotną szybkością 37% prędkości światła.
***
Promień Układu Lokalnego – gromady galaktyk, do której należy i nasza – Droga Mleczna wynosi około 5 milionów lat świetlnych.
***
Okazuje się, że gromady galaktyk nie są rozmieszczone we Wszechświecie jednorodnie, ale tworzą “ściany” opasające prawie puste bąble o średnicy 300 mln lat świetlnych. Materia we Wszechświecie ma więc strukturę piany.
***
Gdy komety zbliżają się do Słońca, osiągają prędkość większa niż 1,5 miliona kilometrów na godzinę.
***
W naszej galaktyce co 2 tygodnie powstaje nowa gwiazda.
KSIĘŻYC
Największym księżycem w całym Układzie Słonecznym jest jowiszowy Ganimedes.
***
Jeden z księżyców Jowisza – Ganimedes jest większy od planet Merkury i Pluton. Z kolei inny księżyc Jowisza – Io jest jedynym w Układzie Słonecznym miejscem poza Ziemią, gdzie znajdują się czynne wulkany. Ma ich on około 300.
***
Tytan – księżyc Saturna to jedyny księżyc Układu Słonecznego posiadający gęstą atmosferę.
***
Cztery największe księżyce Jowisza, tzw. księżyce galileuszowe to Io, Europa, Ganimedes i Kalisto. Najbliżej Jowisza znajdują się Io i Europa i w nich przypadku najbardziej zaznacza się działanie sił pływowych Jowisza. Siły te zgniatają i rozciągają te księżyce. Wzrost temperatury ich wnętrza na Io objawia się intensywną działalnością wulkaniczną, a na Europie, pod skorupą lodu, przypuszczalnie znajduje się woda.
***
Na Księżycu znajduje się największy krater uderzeniowy w Układzie Słonecznym. Jest to krater Aitkena i ma on średnicę ponad 2200 kilometrów.
***
Odległość między Ziemią a Księżycem wynosi 384 000 km. Czyli światło pokonuje ją w nieco ponad sekundę.
***
Nocą temperatura na Księżycu spada do –162 stopni Celcjusza.
***
Księżyc obiega Ziemię w 27,3 dnia.
***
Księżyc ma zaledwie ¼ średnicę Ziemi.
***
Księżyc świeci tak jasno dlatego, że jego pył zawiera okruchy szkliwa odbijające światło.
***
Wiele wskazuje na to, że Księżyc był kiedyś w stanie płynnym. Badania skał księżycowych pozwalają szacować, że skalna skorupa wykształciła się 4,48 miliarda lat temu. Przez następne 500 milionów lat meteoryty rozbijały i nadtapiały tę skorupę. W wyniku dwóch ostatnich potężnych zderzeń, które miały miejsce około 4 miliardów lat temu, powstały baseny uderzeniowe, znane jako Morze Deszczów (Mare Imbrium) i Morze Wschodnie (Mare Orientale).
***
Twórca nowoczesnej nauki o Księżycu, gdański astronom Jan Heweliusz (1611-1687), obszernym dziele zatytułowanym Selenografia wylicza nie 8, ale 40 faz Księżyca. Oddzielnie traktuje fazy Księżyca rosnącego i malejącego. Jednak ani podział, ani zastosowane przez Heweliusza nazewnictwo nie przyjęły się w astronomii.
***
Grawitacja na naszym Księzycu jest 6 razy mniejsza od ziemskiej.
***
Rzut oszczepem na Księżycu miałby długość ok. 500m.
SONDY
Sonda kosmiczna Lunar Prospector stwierdziła przy biegunach naszego Księżyca istnienie wody. Odkrycie to otwiera lepszą perspektywę do kolonizacji tego ciała niebieskiego w przyszłości.
***
Pierwszy lot kosmiczny człowieka odbył się 12 kwietnia w 1961 roku.
***
Mirosław Hermaszewski okrążył Ziemię 126 razy.
***
Największy na świecie pojedynczy radioteleskop Arecibo w Puerto Rico ma średnicę tarczy 305 metrów.
***
W 2001 roku przez radioteleskop Chandra ujrzano wielką czarną dziurę w centrum Drogi Mlecznej.
***
Największy zespół obserwatoriów astronomicznych znajduje się na Hawajskim wulkanie Mauna Kea – 4200 metrów n.p.m.
***
Dzieki ogromnym teleskopom odkryto liczne księżyce Jowisza i Saturna, niektóre z nich są większe niż małe miasto.
***
Teleskop kosmiczny Hubble’a został wyniesiony na orbitę okołoziemską 24 czerwca 1990 roku.
***
Lądownik Opportunity - badacz Marsa wykrył, że dawniej istniało na jego powierzchni słone jezioro. Świadczą o tym ślady osadów i wytrącone kryształy soli na skałach
